Son yıllarda hayatımıza giren ve hatta adını ilk kez duyduğumuz baharatların arkası kesilmiyor. Bunlardan biri de genellikle televizyon programlarında alternatif tıp önerileri arasında duyduğumuz kişniş. Herkesin mutfağında olması gereken, halk arasında aş otu, abaza otu, kuzbere ve kara kimyon gibi isimlerle bilinen kişnişi daha yakından tanımanız için bu yazıyı hazırlamayı uygun gördük. Kişniş nasıl bir bitkidir, nerede, nasıl yetişir, vücuda hangi faydaları sağlar, herhangi bir zararı var mıdır gibi soruların yanıtlarını bu makale içerisinde bulabilirsiniz.

Yeşil yaprakları ile maydanozu andıran ve Maydanozgiller ailesine ait olan kişniş, hoş kokusu ve faydaları ile doğanın insanlara en güzel yararları arasındadır. Diğer adı ile aşotu olarak pek çok yerde kullanımı yaygın olan kişniş, özellikle sağlığa olan faydaları ile adından söz ettiriyor. Kökeni Akdeniz ülkeleri olan kişniş, dünya mutfaklarının pek çoğunda lezzetli bir bitki olarak kullanılmaktadır.

Sonbahar aylarında ekimi gerçekleştirilen kişniş, bol güneşi ve hafif toprak yapısında daha güzel yetişebilen bir bitkidir. Maydanoza benzeyen yeşil yaprakları da birçok şekilde kullanılırken, kişnişin asıl tüketildiği kısmı tohum şekline benzeyen kısmıdır. Ekşi bir tada sahip olan kişnişin çiğnenerek tüketilmesi gerekir. Yapraklarının kokusu rahatsız edici olsa da, kişnişin asıl kısmı son derece hoş ve lezzetli bir kokuya sahiptir.

Yıl boyunca verimini koruyan kişniş, ülkemizde ve dünya çapında kullanılan bir bitkidir. Görüntüsü tıpkı maydanoz bitkisine benzemektedir. Türkiye’de özellikle Konya ve Isparta gibi şehirlerde kişniş yetiştiriciliği yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Tohumundan baharat olarak yemeklerde de yararlanmak mümkündür. Sadece kişnişten yemek tarifleri de birçok yörede oldukça meşhurdur.

Kişniş sağlık açısından oldukça faydalı bir bitki olmasının yanında, besleyici değerinin yüksek olmasından dolayı da çocukların sık sık tüketmesi gereken bir bitki niteliği taşımaktadır. Kişniş ismi bazı yöre ve şehirlere göre farklılık göstermektedir. Kişniş hakkında öne çıkan isimler arasında, kara kimyon, kuzbere, abaza otu ve kişnit gibi farklı isimlerle bilinmektedir.

Kişniş Nasıl Kullanılır?

Toz Kişniş, yemeklerde ve bitki çayı olarak pek çok şekilde kullanılması mümkün olan bir bitkidir. Yeşil yaprakları ile yemeklere lezzet katarken tohumu ile de bitki çayı hazırlanıp içilmektedir. Kişnişin kullanımı ile ilgili damak tadına uygun birçok tarif bulunmaktadır.

Bunlardan biri olan sarımsaklı yoğurt içerisine eklenmesidir. Taze kişnişi haşlayıp üzerine yoğurt dökerek tüketebilirsiniz. Bu sayede vücuttaki toksinleri atma, bağırsakları çalıştırma ve sindirim sistemini düzene sokma gibi faydalarından yararlanabilirsiniz.

Kişniş çayı şeklinde tüketmek için ise, kişniş tohumlarını ezip sıcak suyun içinde yaklaşık 5 dakika demlendirerek içime hazır hale getirilebilir. Kişniş faydaları ile bilinen ve son derece yararları olan bir bitkidir. Bu nedenle ölçülü olmak kaydıyla kişnişi mutlaka kullanmaya özen göstermek gerekir.

Kişnişin Faydaları Nelerdir?

Güçlü bir antioksidan özelliği taşıyan kişniş, kanserden kalp hastalıklarına kadar pek çok ciddi hastalığın tedavisinde doğal bir seçenek olarak varlığını korumaktadır. Sindirim sorunu genellikle herkesin yaşadığı problemler arasındadır. Bu noktada kişnişi yemeklerde çeşitlendirerek ya da çay şeklinde tüketerek sağlıklı bir sindirim yapısına sahip olmak mümkündür.

Vücutta bulunan iltihaplanma sorunlarına birebir olan kişniş, aynı zamanda adet düzensizliği ve cilt bozukluklarını da iyi gelmektedir. Hoş kokulu bir bitki olmasından dolayı eski çağlarda kişniş tohumu ağız kokusunu gidermek amacıyla kullanılırdı. Bu anlamda ağız kokusu sorunu olanlar kişniş tohumu çiğneyerek bu sorundan kurtulabilirler. Kişnişin en çok bilinen faydaları şunlardır; Toz Kişniş

• Çok güçlü bir antioksidandır. Bu nedenle birçok kanser türüne karşı koruyucu özelliktedir.
• İçerisindeki oleik asit sayesinde kalp ve damar sağlığını korur. Yine kalp krizi ve felç geçirme riskini azaltır.
• Sindirim sisteminin düzenli çalışmasını sağlar. Mide spazmlarını, bağırsakta oluşan gaz şikayetlerini ve hazımsızlığı giderir.
• İçerisindeki linoleik asit sayesinde ileriki yaşlarda en sık rastlanan sorun olan kötü kolesterolün önüne geçer.
• Kan şekerini düzenleyici özelliği vardır.
• Gözde ve deride oluşan iltihaplanmalara karşı tedavi edici özelliktedir.
• Besin zehirlenmelerinde çok etkilidir. Bu nedenle en çok besin zehirlenmesine yol açan gıdalar arasında yer alan tavuk yemeklerinde, kişniş kullanılması tavsiye edilir.
• Mide bulantısı, kusma, baş dönmesi gibi şikayetlere karşı tüketilmesi önerilir.
• Kadınlarda cinsel isteği artırıcı özelliği olduğu bilinmektedir.
• Stresi azaltır, vücudu rahatlatır ve uykusuzluk sorununa iyi gelir.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Alerjilere iyi gelir.
• Kansızlık sorunu çekenlere önerilir.
• Adet düzensizliği olanlar tüketebilir.
• Anti bakteriyeldir.

Kişniş, maydanozgillerden yaprakları maydanoza benzeyen kuru meyvelerdir. Koklandığında ferahlık verir ve ayrıca tatlı bir meyve gibi lezzetlidir. Görünüm olarak taze biberi andırmaktadır. Turuncu renkli olan minik meyveleri henüz taze halindeyken, rahatsız edici bir kokusu vardır. Kurutulduktan sonra, sevildiği ve alışıldığı kokusuna kavuşur. 

Kişnişin kullanım alanları da oldukça çeşitlidir. Kişniş baharatı, meyvelerinin kurutulması ve öğütülmesiyle elde edilmektedir. Kişnişin taze yaprakları da salatalarda, mezelerde çok hoş bir lezzet kaynağıdır. Kısacası kişnişin kökleri baharat, yaprakları taze olarak tüketilmektedir.

Kişnişle Renklenen Yemekler

Ülkemizde kişniş üretimi de tüketimi iyi seviyededir. Kişniş et yemekleri, zeytinyağlılar ve daha birçok çeşit yemeklerde kullanılabilir. Aslında kişniş bir dünya baharatı olduğu için Türk mutfağı için henüz keşfedilmeyi bekleyen bir sürü kişnişli tarif vardır. 

Kişnişin Tohumu

Kişnişin tohumu hem değişik lezzetler sunar hem de sağlık konusunda tam bir destekçidir. Dayanıklılığı uzundur. Bir yıl süreyle ağzı kapalı cam bir kavanozda kişniş baharatını saklayabilirsiniz. Kişnişin tohumlarını evde kendi imkânlarınızda ezerek, toz haline getirebilirsiniz.

Kişnişin tohumu baharat olarak birçok kış çorbasında kullanılmaktadır. Yoğurt çorbasına da lezzet katar. Ezilmemiş haliyle tohumunu çorbaların yanı sıra sulu sebze yemeklerinde de kullanabilirsiniz. Bunun dışında kişniş, domates turşusuna da lezzet olarak çok yakışır. Sosis yapımında ve körilerde kişniş tohumundan yararlanırlar. 

Kişniş tohumu balık sofralarında çok kullanılır. Balık etine baharat olarak kişniş, hoş bir aroma verir. Özellikle elmayla çok yakışan kişniş, elmalı çöreklerde tercih edilir. Kişniş tohumu, güveçlerin vazgeçilmez baharatıdır.

Kişniş baharatının bizim ülkemizde en sık kullanıldığı yemekler ise şöyledir; etli dolmalar, Çerkez tavuğu, mercimek yemekleri, İzmir köftesi, enginar, patlıcan, kereviz, av etleri, kuru fasulye ve balık çorbaları. Bunun dışında soğanlı, mayonezli veya sosisli yemek tariflerinde kişnişten bolca yararlanılır. 

Kişniş tohumu, çay gibi kaynatılarak kışları tüketilebilir. Tüm bunların yanı sıra Anadolu’da evlere hoş bir dekor ve koku versin diye yapılan potpori süslemelerinde kişniş de kullanılır. Potpori tabağında çeşitli kurutulmuş çiçekler, meyveler, tohumlar ve baharatlar bulunmaktadır.

Kişnişin içeriğinde bulunan yağ, sindirimi kolaylaştırdığı için ekmek, kurabiye, bisküvi yapımlarında da kullanılmaktadır. 

Şekerli tariflerde de kişniş tohumundan sık sık yararlanılır. Örneğin; meyve kompostosu, waffle ve kreplerde aroma versin diye kişniş ilavesi yapılmaktadır. Kişniş tohumu pastacılıkta da kullanılır. 

Kişnişin keyfi bir atıştırmalık olarak düğünlerde değerlendirildiğini biliyor muydunuz? Buhur şekeri olarak bilinen renkli şekerle kaplanmış kişniş tohumu düğünlerde ikram edilen atıştırmalıklardan biridir.

Kişnişin şekerli özelliği, ilaç sektöründe tatlandırıcı olarak da değerlendirilmektedir.

Bunlara ek olarak kişniş tohumu, içki ve likör yapımında da kullanılmaktadır. 

Kişnişin Yaprağı

Kişnişin yaprağı maydanoza çok benzer. Hatta, maydanozla kişnişi birbirine karıştırmak çoğu zaman kaçınılmazdır. Maydanoz gibi kişnişin de kendine has bir kokusu vardır. Taze kişnişi buzdolabında kökleri suyun içindeyken saklamak en idealidir. Bu şekilde kişnişi bir hafta boyunca taze bir şekilde tüketebilirsiniz. Taze kişniş yaprağı özellikle Çin ve Meksika yemeklerinde çok sık kullanılmaktadır. Ayrıca Roma’nın mutfak tarihine bakılırsa, etleri tatlandırmak için bolca kişniş yaprağından yararlanıldığını görürüz.

Aslında kişnişin yapraklarını taze ve çiğ haliyle tüketmek bitkiden en yüksek faydayı almamızı sağlamaktadır. 

Kişniş yaprağı, sebzeli ve etli güveçlerde, mezelerde, salatalarda ve soslarda hoş bir lezzet vermesi amacıyla tüketilmektedir. 

Çok yoğun kokusu ve uzun süre etkisinin koruması sayesinde, parfümü de yapılmaktadır. 

Tüm bu bilgilere ek olarak kişnişin gövdesi de bakliyat ve çorbalarda pişirilebilir. Kökü kendi başına, haşlanıp tüketilir; tek başına yemeği yapılır. Tozu ise çeşitli malzemelerle (bal, pekmez, şeker, reçel) karıştırılıp veya tatlılara eklenip kullanılabilir.

Kişniş Çayı

İki çay kaşığı kişnişi, bir bardak sıcak suyun içerisine atınız. Biraz bekledikten sonra içerisine dilediğiniz tatlandırıcıları ekleyip, içiniz. Örneğin; bal, limon kabuğu…

Kişnişli Yemek Tarifleri

Kişnişli Ayran Çorbası

Besin değeri yüksek ve yapımı zahmetli bir Erzurum çorbasıdır.

Gerekli Malzemeler:

1 kâse aşure buğdayı, 1 bardak yoğurt, yarım bardak kıyma, 2 kaşık tam buğday unu, soğan, yumurta, sıvıyağ, kişniş, karabiber.

Yapılışı:

Aşure budağını, yumuşaması için geceden suya koyunuz. Daha sonra, 20 dakika boyunca buğdayı düdüklü tencerede haşlayınız. Ayrı bir yerde soğanı kavurunuz. Kıymayı tuz ve karabiberle yoğurup minik boyutlarda köfteler hazırlayınız (nohut büyüklüğünde) Kavurduğunuz soğanın üzerine ekleyiniz, orada pişiriniz. Onlar pişerken ayrı bir kapta; yumurta, un, su ve yoğurdu karıştırıp budağın üzerine ekleyiniz. Hepsi iyice kaynayıncaya kadar pişirilir ve üzerlerine kıymalı karışım eklenir. Pişmeye yakın kişniş de ilave edilir. 

Kişnişli Kurabiye

Gerekli Malzemeler:

Tereyağı, 1,5 su bardağı un, pudra şekeri, 1 yumurta, 3 yemek kaşığı nişasta, yarım çay bardağı krema, 1 paket vanilya, portakal rendesi, 1 paket kabartma tozu, 2 yemek kaşığı yulaf ve kişniş. 

Yapılışı:

Katı malzemeler bir yerde, sıvı malzemeler bir yerde karıştırılıp birlikte yoğurulur. En sonunda arzu ettiğiniz şekli vererek önceden ısıtılmış 200 derecelik fırında pişirilir.

Taze Kişnişli Et Yemeği

Gerekli Malzemeler:

Bifteklik et, zeytinyağı, sevdiğiniz baharatlar, sarımsak, limon suyu ve taze kişniş.

Yapılışı:

Bir kâseye zeytinyağı, baharatlar, sarımsak, tuz ve limon suyunu koyun. Ardından taze kişniş yapraklarını ekleyerek; hepsini blender’dan geçirin. Etiniz için kullanacağınız sos hazır. Daha sonra bifteklik etlerinizi, bir tabağa yerleştirip üzerine sosunu iyice dökün. Bu şekilde etler buzdolabında yarım saat boyunca beklemelidir. Ve arkasından etlerinizi ister fırında, ister yağsız tavada önlü arkalı pişirin.

Mahluta Pilavı

Gerekli Malzemeler:

2 su bardağı aşure buğdayı, 2 bardak mercimek, tereyağı ve 4 çorba kaşığı kişniş tohumu.

Yapılışı:

Mercimek ve buğday temizlendikten sonra iyice yumuşayana kadar pişirilir. Yağsız bir tavada kişniş tohumları kavrulur. Ardından tereyağı eritilerek, havanda kişnişler dövülür. Son aşamada ise tereyağlı kişniş pilava eklenir